Pantherophis alleghaniensis

Spis treści

Wąż smugowy

[dawniej Elaphe obsoleta quadrivittata/rossaleni]

Wąż Smugowy
Yellow Ratsnake, Chicken Snake, Four-Banded Ratsnake, Everglades Ratsnake
Gelbe/Everglades: Erdnatter, Kükennatter, Pilotnatter
Užovka Černá
Gelbe Rattenslang
Serpent Ratier Jaune à Quatre Bandes, Serpent Ratier des Everglades

Występowanie

Ameryka Północna, pd-wsch wybrzeże (od wybrzeża stanów North Carolina, South Carolina, przez centralno-wsch Georgię, aż po pd Florydę).

Środowisko

P. alleghaniensis preferuje tereny nieco wilgotniejsze niż gatunki P. obsoleta czy P. spiloides, spotkać go można głównie na obszarach zalesionych, w zagajnikach dębowych, na porębach, ale również na terenach uprawnych. Bardzo często zasiedla okolice zbiorników wodnych.

Węże te chętnie korzystają z nieświadomej pomocy człowieka zasiedlając stare ruiny oraz zabudowania gospodarskie w bezpośrednim sąsiedztwie człowieka. Wszystkie podgatunki często, nie tylko w poszukiwaniu pokarmu, wspinają sie na drzewa i krzewy, nierzadko znajdowane są bardzo wysoko nad poziomem gruntu, w koronach najwyższych drzew.

Wygląd

Jest to średniej wielkości wąż, o ciele smukłym, ale silnym. Młode węże wszystkich gatunków z grupy „obsoleta” są podobne – na szarym tle występują ciemnoszare (aż do czarnych) plamy podobnie jak u węży zbożowych. Na głowie występuje drobny wzór (małe plamki, kreski), brzuch pokryty jest szachownicą utrzymaną w kolorystyce grzbietowej części ciała.

Z wiekiem ubarwienie się zmienia – wąż nabiera koloru oraz wzoru właściwego dla danego podgatunku. U dorosłych węży tego gatunku kolor tła waha się od jasnobrązowego przez żółty i pomarańczowy aż do czerwonego. Na takim tle występują cztery, mniej lub bardziej wyraźne, brązowe lub czarne podłużne pasy zaczynające się za głową, a kończące na końcu ogona, dwa na grzbiecie i po jednym nisko na bokach. Nierzadko pasy poprzecinane mniej lub bardziej wyraźnymi plamami (pozostałość po ubarwieniu młodocianym).

Brzuch w kolorze jednolitym, zbliżonym do tła na grzbiecie, choć niektóre osobniki zachowują młodocianą szachownicę. Głowa jednolicie żółta lub pomarańczowa (pod kolor tła), nierzadko z jaśniejszą dolną częścią pyska. Źrenica okrągła, tęczówka oka w kolorze zbliżonym do koloru głowy aż do ciemnopomarańczowego. Język zazwyczaj czarny, czerwony lub mieszany (najczęściej spotykany). Ciało pokryte lekko szorstkimi, matowymi łuskami, z cienkim podłużnym uwypukleniem pośrodku.

Długość młodego osobnika	25-35cm
Długość dorosłego osobnika	120-180cm (rekord ponad 220cm)
Grubość ciała	ok. 4cm średnicy
Masa ciała	750-1200g
Długość życia	ponad 20 lat
Rzędy łusek grzbietowych	27-29

Terrarium

Wąż smugowy wymaga średniej wielkości terrarium, którego powierzchnię można łatwo zwiększyć przez zamontowanie półki mniej więcej w połowie wysokości. Ze względów praktycznych polecane jest terrarium otwierane z przodu, z szybami na poziomych prowadnicach lub zawiasach (większa kontrola nad wężem, któremu zdarza się szybka reakcja na otwarcie, może się to skończyć ucieczką). Przydatnym elementem wystroju są mocne gałęzie do wspinaczki (solidnie zamontowane), natomiast absolutnie niezbędnym jest zbiornik z wodą, w którym zmieści się cały wąż.

Jako podłoża można użyć np. włókna kokosowego, samego bądź wymieszanego z mchem, kory drzew, torfu, w sprzedaży są też różne gotowe podłoża. Absolutnie wykluczony jest piasek, nawet jeśli na opakowaniu napisano, że to piasek dla węży, ponieważ zatyka przewód pokarmowy. Unikać należy również trocin z cedrów czy drzew iglastych (opary z nich drażnią błonę śluzową dróg oddechowych). Podłoże powinno być lekko wilgotne, ale nie mokre, ponieważ wąż ten dość często przebywa na ziemi.

Należy również zapewnić wężowi odpowiedniej wielkości kryjówkę (najlepsza jest taka, w której wąż mieści się, ale jest mu ciasno – zwiększa to poczucie bezpieczeństwa). Żywych roślin się nie poleca, ponieważ wąż smugowy obejdzie się z nimi niezbyt delikatnie. Pod źródłem światła dobrze jest zostawić trochę miejsca, żeby wąż mógł się wygrzewać.

Minimalne wymiary	100x40x50 (dług. x szer. x wys.)
Temperatura w dzień	24-28°C (mniej w jednym końcu, więcej w drugim)
Temperatura w nocy	20-22°C
Wilgotność	ok. 60%

Żywienie

Wąż smugowy dusi swoje ofiary owijając je splotami ciała. Na jego dietę w naturze składają się głównie małe ssaki (myszy, szczury, krety), ale też jaja ptasie oraz młode ptaki, zakrada się również do kurników po młode kurczaki (stąd nazwa Chicken Snake). Młode żywią się tym, co uda im się złapać, małymi jaszczurkami, noworodkami gryzoni, a czasem nawet małymi żabami. Inne węże nie stanowią naturalnego pokarmu tego gatunku.

W niewoli węże smugowe karmi się głównie myszami i małymi szczurami, ale można podać też inne gryzonie (chomiki, myszoskoczki, mastomysy) czy ptaki – jednodniowe kurczaki bądź małe ptaki ozdobne brakowane z hodowli (papużki, kanarki, zeberki) – nie pogardzi niczym.

Poleca się karmienie poza terrarium ponieważ wąż ten bardzo aktywnie poluje i, przyzwyczajony do pojawiania się pokarmu zaraz po otwarciu terra, może przez pomyłkę zaatakować rękę. Jeśli jednak jest regularnie wyjmowany z terrarium, tego typu problem się nie pojawi. Wąż smugowy bez problemów będzie przyjmował pokarm martwy, należy go podawać pęsetą. Mając na uwadze żarłoczność tego węża, trzeba uważać, żeby go nie utuczyć, dorosłe węże nie przeznaczone do zimowania i romnażania najlepiej karmić odpowiedniej wielkości pokarmem (tej grubości, co wąż w nagrubszym miejscu) raz na 2 tygodnie. Młode karmi się częściej, raz na 4-6 dni.

Zachowanie

Aktywność węża smugowego w naturze cechuje sezonowość – w chłodniejsze miesiące wiosny i jesieni jest aktywny w dzień, najczęściej można go spotkać wygrzewającego się w słońcu, natomiast w miesiącach gorących (koniec wiosny, lato) jest aktywny o zmierzchu i w nocy. Często przebywa na ziemi, chociaż potrafi się świetnie wspinać i nierzadko widuje się je również na drzewach i dachach opuszczonych budynków, gdzie szuka ptaków i gryzoni.

Unika konfrontacji z człowiekiem, w sytuacji zagrożenia ucieka lub próbuje odstraszyć intruza przez przyjęcie postawy defensywnej (ustawienie przedniej części ciała w kształt litery S nad ziemią), syczenie i szybkie potrząsanie ogonem, co w suchym podłożu imituje grzechotanie ogona grzechotnika. Do odstraszenia służy również wydzielina o nieprzyjemnym zapachu, którą wąż rozpryskuje wokół przy pomocy ogona. Jeśli jednak nie ma możliwości ucieczki ani odstraszenia nie waha się pokąsać. Gatunek P. alleghaniensis jest jednym z łagodniejszych, bardziej pasywnych gatunków z grupy „obsoleta” i przy spokojnym obchodzeniu się z osobnikiem dzikim można go złapać unikając pogryzienia.

W terrarium wąż ten jest aktywny głównie w dzień. Przebywa zazwyczaj na dnie terrarium, często pod żarówką, choć z dostarczonych gałęzi też chętnie korzysta. Od czasu do czasu wchodzi do basenu z wodą, gdzie potrafi przeleżeć zanurzony nawet parę godzin. W momentach, kiedy potrzebuje się „pomoczyć” jest na tyle zdeterminowany, że wciśnie się do najmniejszego nawet pojemnika z wodą. Dlatego odpowiedniej wielkości basen jest niezbędny. Wąż smugowy jest bardzo czujny i żaden ruch, zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz terrarium, nie ujdzie jego uwadze.

Nawet odłowiony ze środowiska szybko przyzwyczaja się do obecności człowieka i kontaktu z nim (nie stosuje żadnych wymienionych wyżej metod odstraszania, chyba że jest zestresowany lub silnie podrażniony). Jest przy tym łatwy w hodowli, dlatego jest jednym z najpopularnieszych węży na świecie. Nie sprawia kłopotów z karmieniem, rzadko choruje i jest odporny na błędy początkujących terrarystów. Młode mogą czasem być nerwowe, jednak jest to typowe dla każdego małego wężyka niezależnie od gatunku, który instynktownie broni się przed potencjalnym drapieżnikiem. Takie zachowanie jednak szybko przechodzi, jeśli wąż jest regularnie brany do ręki.

Rozmnażanie

W naturze ma miejsce od końca kwietnia do połowy czerwca, samiec zazwyczaj czeka aż samica pojawi się na jego terytorium. Samiec inicjuje kopulację przez ustawienie ciała równolegle z ciałem samicy i owinięcie ogona wokół jej ogona. Czasem przytrzymuje samicę pyskiem. Po około 5 tygodniach samica składa jaja w dziupli, opuszczonej norze, pod kamieniami lub opadłymi liśćmi. Młode wykluwają się średnio po 65-70 dniach (przy rozpiętości 50-110 dni, zależne jest to od temperatury).

W niewoli rozmnażanie jest stosunkowo łatwe. Przygotowaniem do rozmnażania jest przezimowanie węży w temperaturze 14-15°C przez około 1-2 miesiące. Do zimowania i rozmnażania dopuszczamy tylko osobniki w pełni zdrowe i we właściwej kondycji (nie za chude, ale i nie otłuszczone). Zimowanie nie jest niezbędne do rozmnażania (w południowej części zasięgu terytorialnego temperatury aż tak nie spadają), ale stymuluje ono układ rozrodczy u obu płci.

Po pierwszej po wybudzeniu wylince samicy wpuszczamy ją do samca. Węże najczęściej kopulują kilkakrotnie, po około miesiącu samica zrzuca wylinkę i 7-14 dni później przystępuje do składania jaj. Należy jej zapewnić w tym celu ciemny, wilgotny i ciepły pojemnik, a basen zamienić na małą miseczkę do picia, żeby zapobiec złożeniu jaj w wodzie. Nie można samicy przeszkadzać, gdyż może to wywołać agresję. Jeszcze przez kilka godzin po złożeniu pilnuje jajek, ale potem traci nimi zainteresowanie.

Jajka mogą się różnić kształtem, od okrągłych do podłużnych, zazwyczaj im mniej jajek tym są one większe. Zaleca się, aby przy przekładaniu ich do inkubatora uważać, żeby ułożyć je w tej samej pozycji, w jakiej były złożone. Inkubujemy je w wilgotnym podłożu, w temperaturze 26-28°C. Małe wężyki są bardzo żarłoczne i szybko rosną.

Kopulacja w naturze	maj-czerwiec
Składanie jaj	czerwiec-lipiec
Wylęg młodych	sierpień-październik
Zimowanie w niewoli	1-2 miesiące
Temperatura zimowania	14-15°C
Ciąża	ok. 5 tygodni
Inkubacja	65-70 dni
Temperatura inkubacji	26-28°C
Wielkość jajek	40-55mm

Podgatunki, krzyżówki oraz odmiany

W obrębie gatunku P. alleghaniensis nie wyróżnia się obecnie podgatunków.

Po rewizji gatunku Elaphe obsoleta w 2001r dokonanej przez Franka T. Burbrinka na podstawie danych morfologicznych oraz badań DNA (Burbrink, F.T. Systematics of the Eastern Ratsnake Complex (Elaphe obsoleta). Herpetological Monographs, 15: 1-53) do gatunku Elaphe alleghaniensis zostały zaliczone podgatunki E. o. quadrivittata, rossaleni, williamsi (uznawany też za krzyżówkę quadrivittata i spiloides) oraz deckerti (uznawany też za krzyżówkę quadrivittata i rossaleni).

Kolejna rewizja (dotycząca tym razem większości gatunków z rodzaju Elaphe) zaklasyfikowała gatunki północno-amerykańskie (E. guttata, E. bairdi, E. vulpina, E. obsoleta) do oddzielnego rodzaju Pantherophis (U.Utiger, N. Helfenberger, B. Schatti, C. Schmidt, M. Ruf, and V. Ziswiler. 2002. Molecular systematics and phylogeny of Old and New World ratsnakes, Elaphe Auct., and related genera (Reptilia, Squamata, Colubridae). Russian Journal of Herpetology 9(2):105-124).

Wyhodowane odmiany:

Albino (żółty/pomarańczowy wąż z jasnożółtymi/jasnopomarańczowymi pasami lub łatami),

Hypomelanistic (prawie jednolicie pomarańczowy/jasnoczerwony wąż),

White-Sided (żółto-pomarańczowy grzbiet, boki białe),

Striped Ratsnake – wywodzi się od osobnika o nieznanym pochodzeniu, u którego stwierdzono dziedziczną pasiastość (młode węże z tą cechą są od momentu wyklucia pasiaste i nigdy nie mają łat).

Naturalnie występującą hybrydą tego gatunku jest Greenish Ratsnake – krzyżówka z P. obsoletus. Ubarwienie tego węża jest buro-zielone, z czterema czarnymi pasami, czasem występują łaty. Brzuch jest ciemnożółty do ciemnozielonego.

Krzyżówki dokonane przez człowieka:

Bubblegum Ratsnake – krzyżówka z P. obsoletus. Bubblegum Ratsnake jest formą albinotyczną, której ubarwienie jest dosyć zmienne. Zazwyczaj są to czerwone, różowe, pomarańczowe i/lub żółte łaty na tle o (trochę lub dużo) jaśniejszym odcieniu. Niektóre źródła podają, iż w tworzeniu tej krzyżówki brały udział też węże zbożowe (Pantherophis guttatus).

Striped Bubblegum Ratsnake – Pasiasta forma ww. odmiany, uzyskana przez skrzyżowanie z odmianą Striped lub wyselekcjonowana w kierunku pasiastości (większy udział P. alleghaniensis). Albinos ten jest żółto-pomarańczowy z prawie niewidocznymi białymi rozmytymi pasami. Nierzadko bardzo efektowny.

Podobieństwo do innych gatunków

P. bairdi – młode obu gatunków bardzo podobne. Młode węże smugowe mają jednak wyraźnie szersze łaty. Dorosły bairdi ma cztery podłużne pasy jak alleghaniensis, jednak zawsze na szarym tle. Dodatkowo dorosły bairdi ma czerwoną (lub pomarańczową) skórę między łuskami i brzegi łusek, co ogólnemu ubarwieniu daje czerwonawy (pomarańczowy) odcień i może prowadzić do pomyłki. Kiedyś uznawany za podgatunek Elaphe obsoleta.

P. guttatus (wąż zbożowy) – można pomylić ze smugowym, zwłaszcza młode anerytrystycznych odmian. Charakterystyczny dla młodych smugowych jest znikomy wzór na głowie (choć odmiany Pewter i Pepper P. guttatus również się tym charakteryzują – te różnią się od smugowych brakiem wzoru na bokach ciała).

E. quatuorlineata (wąż czteropasiasty) – młode klują się bardzo podobne i przechodzą z wiekiem taką samą metamorfozę. Wygląd dorosłych też bardzo zbliżony. Jednak odróżnienie jest stosunkowo proste – zarówno młode jak i dorosłe E. quatuorlineata mają czarny pasek na głowie biegnący od oka aż do kąta pyska (na poziomie pasa na boku, ale się z nim nie łączy).

Liczba wyświetleń: 36