Vipera berus – żmija zygzakowata

Spis treści

Nazwa łacińska: Vipera berus
Nazwa polska: Żmija zygzakowata

Aktywność

: Dzienna

Podgatunki

V. b. berus (Linnaeus, 1758) – praktycznie cała Europa oraz Mongolia i północno-zachodnie Chiny
V. b. bosniensis (Boettger, 1889) – Półwysep Bałkański
V. b. sachalinensis (Zarevskij, 1917) – Rosyjski Daleki Wschód, Północna Korea, północno-wschodnie Chiny

Występowanie

Gatunek ten zamieszkuje prawie całą Europę za wyjątkiem Półwyspu Iberyjskiego. Występuje również w północnej części Azji i Azji Mniejszej. W Polsce liczebność tego węża jest niestety niewielka i ciągle odnotowuje się jej spadek. Wpływa na to głównie degradacja środowiska oraz niszczenie miejsc ich występowania.

Biotop

Żmija zygzakowata ma bardzo szeroki zakres występowania, co powoduje, że spotkać możemy ją na bardzoróżnorodnych terenach. Mogą być to zarówno tereny podmokłe, pobliża jezior, rzek jak i suche – polany, łąki, lasy i ich obrzeża,wrzosowiska.

Żywienie

Podstawę diety tego węża stanowią mniejsze gryzonie, jednak w diecie pojawiają się również żaby, jaszczurki, pisklęta ptaków oraz owady prostoskrzydłe i biegaczowate. Młode żmije odżywiają się głównie owadami oraz ślimakami.

Wygląd

Żmija zygzakowata jest stosunkowo niewielkim gatunkiem węża,rzadko przekraczającym 80-90 cm i masie do 200 g. Głowa jest wyraźnie oddzielona od reszty ciała. Jej ciało jest krępe i masywne, co powoduje, że sprawia wrażenie dość powolnego zwierzęcia.Są to jednak tylko pozory ponieważ potrafi błyskawicznie atakować swoją ofiarę.Głowa tych węży płaska i szeroka, wyraźnie oddzielona od reszty ciała, zaś łuski na głowie tworzą wzór przypominający literę X, Y. Oczy czerwone lub brązowe z pionową źrenicą co odróżnia żmiję od reszty węży zamieszkujących Polskę. Przez grzbiet tego węża przebiega zygzak od którego wywodzi się nazwa tego gada. Potocznie zwany jest on „wstęgą kainową”. W Polsce spotykamy trzy odmiany barwne żmij zygzakowatych:
-brązową – barwa brązowa lub ruda z widocznym na grzbiecie zygzakiem
-szarą – jest to najpopularniejsza i najczęściej spotykana w naszym kraju odmiana.
Również widoczny jest czarny zygzak biegnący przez grzbiet węża. Oczy najczęściej koloru pomarańczowego lub czerwonego z charakterystyczną dla tego gatunku pionową źrenicą.
-czarną – (odmiana melanistyczna, najrzadsza, spotykana najczęściej w górach). Ze względu na ciemne ubarwienie tej odmiany, często niewidoczny staje się zygzak na grzbiecie węża.

Zachowanie

Żmija zygzakowata jest gatunkiem skrytym i płochliwym. Woli wybrać ucieczkę przed potencjalnym drapieżnikiem, nie chcąc tracić sił na niepotrzebną walkę czy też podejmować ryzyka urazu. W sytuacji bezpośredniego zagrożenia nadyma się i ostrzegawczo syczy. Gdy ta forma odstraszenia przeciwnika nie skutkuje, potrafi bronić się, kąsając odstraszająco w powietrze. Najskuteczniejszą formą uniknięcia ukąszenia przez tego węża jest zachowanie odpowiedniego dystansu. Pod żadnym pozorem nie wolno brać węża na ręce. Gdy zachowamy niezbędne środki ostrożności, zminimalizujemy znacznie ryzyko ukąszenia.

Jadowitość

Jad tego węża jest bezbarwny lub lekko żółtawy i bezwonny. Jej skład to mieszanina białek (ok. 80-90%) i substancji nieorganicznych. Wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie układu krwionośnego i nerwowego. W gruczołach jadowych dorosłego węża znajduje się ok 30 mg jadu. Podczas ukąszenia uwalnia się ok. 20 % całej jego zawartości. Nie jest to ilość wystarczająca by mogła zagrozić życiu dorosłego człowieka, natomiast może być groźna dla dzieci oraz osób w podeszłym wieku (istotną rolę odgrywa tu masa ciała ofiary)

Postępowanie w przypadku ukąszenia:
1). Przede wszystkim należy czym prędzej oddalić się z miejsca przebywania węża, aby uniknąć ewentualnego ponownego ataku.
2). Bardzo ważne jest to by zachować spokój i nie panikować bowiem stres i nadmierny wysiłek powoduje wzrost ciśnienia krwi, co za tym idzie
pogłębia skutki ukąszenia. Często dochodzi do tzw. ugryzień suchych, w których mimo ugryzienia, dawka jadu nie zostaje zaaplikowana do organizmu.
3). Ukąszoną część ciała należy unieruchomić gdyż spowalnia to wnikanie jadu.
4). W przypadku ugryzienia w kończynę należy niezwłocznie pozbyć się pierścionków i wszelkiej innej biżuterii.
5). Miejsce ugryzienia można ewentualnie delikatnie obmyć wodą lub obłożyć woreczkami z lodem w celu uśmierzenia bólu.
6). Pamiętajmy, aby nie tamować ewentualnego krwawienia bowiem opaska uciskowa może spowodować utrudnienie w swobodnym przepływie krwi wokół rany, co w następstwie może doprowadzić do obumierania tkanek w okolicy miejsca ugryzienia.
7). Niezwłocznie powiadomić o fakcie ukąszenia służby opieki medycznej w celu poddania się kontroli.

Gdy dojdzie do ukąszenia przez żmiję zygzakowatą pod żadnym pozorem nie należy zażywać jakichkolwiek środków przeciwbólowych ani alkoholu

Rozmnażanie

Gody tych węży przypadają w kwietniu/maju, po przebudzeniu ze snu zimowego. Samce toczą wtedy zawzięte walki, której nagrodą dla zwycięzcy zostaje przyglądająca się temu samica. Żmija zygzakowata jest gatunkiem jajożyworodnym, zaś od momentu kopulacji do narodzin młodych mijają 3-4 miesiące. Młode, których liczba waha się w granicach 5-15 sztuk, są wierną kopią swoich rodziców. Mierzą w granicach 14-20 cm i od pierwszych chwil życia stają się samodzielne.